«Ο Μακεδονικός αγώνας στο σαντζάκι της Δράμας»

«Ο Μακεδονικός αγώνας στο σαντζάκι της Δράμας» του ιστορικού Κώστα Χιόνη
Δημοσιεύτηκε στις Ιανουαρίου 12, 2016 - 6:56 μμ
του κ. Νικολάου Ρουδομέτωφ



Κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις «Ξυράφι» του Γεώργου Γανίτη το νέο ιστορικό έργο του Κώστα Χιόνη με τίτλο: «Ο Μακεδονικός αγώνας στο σαντζάκι της Δράμας» και υπότιτλο: «Η πορεία του Μακεδονικού αγώνα στις περιοχές Καβάλας – Δράμας και Θάσου». Το σαντζάκι στα χρόνια της τουρκοκρατίας ήταν ο νομός, στον οποίο υπαγόταν οι καζάδες. Η Καβάλα και η Θάσος ως καζάδες υπάγονταν στο νομό Δράμας, ο οποίος χωρίσθηκε το 1923 σε δύο νομούς, στο νομό Καβάλας και στο νομό Δράμας.

Ο Μακεδονικός αγώνας ήταν ένας μυστικός και ακήρυκτος πόλεμος που κράτησε 38 ολόκληρα χρόνια. Άρχισε το 1870, όταν η Υψηλή Πύλη με φιρμάνι της καθόριζε το χώρο δικαιοδοσίας της Βουλγαρικής Εξαρχίας και έδινε το δικαίωμα με το άρθρο 10 να προσχωρούν στην Εξαρχία όσα χωριά επιθυμούσαν να υπαχθούν σ’ αυτήν, εφόσον το επιζητούσαν τα δύο τρίτα τουλάχιστον του συνόλου των κατοίκων των. Τούτο άνοιξε την όρεξη των Βουλγάρων που θέλησαν να παρουσιάσουν τη Μακεδονία ως βουλγάρικη και να την ενσωματώσουν στο κράτος τους.

Ο Μακεδονικός αγώνας διήλθε τρεις φάσεις. Η πρώτη φάση της ειρηνικής διείσδυσης των Βουλγάρων (1870-1897) δεν απέδωσε. Ακολούθησε η δεύτερη φάση της οργάνωσης του Βουλγαρικού Κομιτάτου (1897-1904), όπου οργιάζει η τρομοκρατία. Οι Βούλγαροι θέλησαν κατά την περίοδο αυτή να εμφανισθούν ως προστάτες του χριστιανικού κόσμου της Μακεδονίας. Κάτω, όμως, από το ευαγγέλιο του ελευθερωτή και το μανδύα του σταυροφόρου έκρυβαν το εγχειρίδιο του δολοφόνου. Εκμεταλλευόμενοι τον άτυχο πόλεμο του 1897, που εξανέμισε τις εθνικές ελπίδες των Ελλήνων, οι Βούλγαροι παρουσιάζονται τότε ως πρόμαχοι της ελευθερίας και ως απόστολοι της αντιτουρκικής σταυροφορίας. Πίστευαν ότι θα έπαιρναν με το μέρος τους όλους εκείνους που μιλούσαν σλαβόφωνα ιδιώματα, τους γραικομάνους όπως τους αποκαλούσαν. Αυτούς προσπάθησαν να προσηλυτίσουν και να τους παρασύρουν στην Εξαρχία. Αυτοί, όμως, αντέδρασαν και παρέμειναν πιστοί στο Πατριαρχείο. Οι ελληνόφωνοι πάλι πληθυσμοί ούτε καν ήθελαν να ακούσουν για αποσκίρτηση. Γι’ αυτό και υπέφεραν τα πάνδεινα από την τρομοκρατία των Βουλγάρων. Οι ελληνικές κυβερνήσεις παρακολουθούσαν την όλη κατάσταση αλλά περιορίζονταν μόνο σε διαμαρτυρίες.

Η επανάσταση του Ίλιντεν, που ξέσπασε το 1903, προξένησε μεγάλες συμφορές και έθαψε τα βουλγαρικά όνειρα. Ο λαός είχε άγνοια αυτών που συνέβαιναν στη Μακεδονία. Ο θάνατος, όμως, του Παύλου Μελά ήρθε να συγκλονίσει όλη την Ελλάδα. Ήρθε να σημάνει πανελλήνιο συναγερμό για να γίνει το θαύμα. Και τότε τα αισθήματα της φιλοπατρίας ξύπνησαν. Πολλοί τράβηξαν για τη Μακεδονία. Άλλοι επάνδρωσαν τα υποπροξενεία και άλλοι εντάχτηκαν στα ανταρτικά σώματα. Έτσι οργανώθηκε ο ντόπιος πληθυσμός, που πέρασε από την αυτοάμυνα στην επίθεση και τελικά νίκησε.

Στην Ανατολική Μακεδονία ο αγώνας καθυστέρησε στην οργάνωση. Το κύριο βάρος του αγώνα είχε πέσει στην Κεντρική και Δυτική Μακεδονία, ενώ η Ανατολική περιορίσθηκε σε μια άμυνα διά μέσου της εκκλησίας, που διεξήγαν στη Δράμα δύο ψυχωμένοι κληρικοί, ο μητροπολίτης Χρυσόστομος Καλαφάτης και ο αρχιδιάκονός του Θεμιστοκλής Χατζησταύρου, μετέπειτα μητροπολίτης Φιλίππων-Νεαπόλεως και Θάσου και στη συνέχεια αρχιεπίσκοπος Αθηνών.

Από τις αρχές του 1906 τα πράγματα αλλάζουν στην Ανατολική Μακεδονία. Η ίδρυση και η οργάνωση των δύο Εθνικών Κέντρων της Καβάλας και των Σερρών ανατρέπουν την κατάσταση που επικρατούσε έως τότε στην περιοχή. Ο νεαρός σημαιοφόρος του Πολεμικού Ναυτικού Στυλιανός Μαυρομιχάλης, όταν κατέφθασε στην Καβάλα την 1η Απριλίου 1906, ανέλαβε ως γραμματέας του Υποπροξενείου να οργανώσει το Εθνικό Κέντρο Καβάλας με το ψευδώνυμο Στέφανος Μαυρομμάτης, το οποίο και κατηύθυνε μέχρι το Μάρτιο του 1909, που αντικαταστάθηκε από τον ανθυποπλοίαρχο Κων/νο Τυπάλδο. Η αναπτέρωση του εθνικού φρονήματος των κατοίκων της υπαίθρου, η εξύψωση της παιδείας, η ένοπλη οργάνωση των εντοπίων, η απώθηση των Βουλγάρων στα βόρεια της Δράμας, ο οικονομικός αποκλεισμός αυτών από τις μεγάλες αγορές της Καβάλας και της Δράμας, καθώς και η επέκταση του ένοπλου αγώνα στη Δυτική Θράκη πρέπει να θεωρηθούν δικά του προσωπικά επιτεύγματα.

Τη μεγάλη εθνική προσφορά του Στυλιανού Μαυρομιχάλη την επεσήμανε και ο υποπρόξενος Άννινος Καβαλιεράτος, ο οποίος στην από 11-2-1908 έκθεσή του στο υπουργείο Εξωτερικών αναφέρει: «Ακαταπόνητος εργάτης της εθνικής ιδέας εν τω τμήματι τούτω της Μακεδονίας, τα μέγιστα συνετέλεσε εις την ανάπτυξιν του εθνικού φρονήματος, ιδία εν τη υπαίθρω χώρα, συστήσας εις άπαντα τα εις την δικαιοδοσίαν του Υποπροξενείου υπαγόμενα χωρία ειδικάς εθνικάς επιτροπάς, διεπομένας υπό κανονισμών εκπονηθέντων υπ’ αυτού. …Πανθομολογουμένη και αισθητή είναι η παρατηρουμένη διαφορά και πρόοδος της εθνικής εργασίας από της εγκαταστάσεως του φιλέργου και ενθουσιώδους τούτου αξιωματικού. Οι χωρικοί ανέκτησαν θάρρος και τόλμην τοιαύτην ώστε τα πάντα εισίν έτοιμοι να θυσιάσωσιν υπέρ της πατρίδος…».



Παρακολουθούμε την πορεία του Μακεδονικού αγώνα στο σαντζάκι της Δράμας μέσα από το ανέκδοτο αρχειακό υλικό που παραθέτει ο ιστορικός Κώστας Χιόνης στο Παράρτημα της εργασίας του. Μέσα από την αλληλογραφία των δύο Εθνικών Κέντρων, Καβάλας και Σερρών, έρχονται στο φως νέα στοιχεία που συμπληρώνουν τα κενά που υπήρχαν, διορθώνουν τα εσφαλμένα, αποκαθιστούν την ιστορική αλήθεια. Από τη μελέτη των Αρχείων του υπουργείου Εξωτερικών αποδεικνύει ο Κώστας Χιόνης ότι η οργάνωση του αγώνα στην Ανατολική Μακεδονία ανέκοψε το ρεύμα της καθόδου των Βουλγάρων στην Κεντρική και Δυτική Μακεδονία, περιόρισε τη βουλγαρική διείσδυση και ξεκαθάρισε τις περιοχές της Καβάλας και μεγάλου μέρους της Δράμας από την παρουσία των Βουλγάρων. Η διαπίστωση αυτή της υποχώρησης των Βουλγάρων ομολογείται και από αρχικομιτατζή, που αναφέρει σ’ επιστολή του, η οποία δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Βίος μας», τεύχ. 8, 1907, που εξέδιδε ο Στρασιμίρωφ στη Σόφια, ότι η κατάσταση άλλαξε στην Καβάλα και Δράμα από τότε «που ήρξατο η άνοδος διά θαλάσσης των ελληνικών ανταρτικών ομάδων». Αποδεικνύεται ακόμα, από τα ίδια τα έγγραφα που δημοσιεύονται, ότι η προσφορά των ντόπιων κατοίκων στην ένοπλη εθνική αντίσταση ήταν μεγάλη. Τούτο, άλλωστε, αναγνωρίζεται και από τον ίδιο τον αρχηγό του Εθνικού Κέντρου Καβάλας Στυλιανό Μαυρομιχάλη, ο οποίος στην από 15-7-1930 επιστολή του, που έστειλε στο δημοσιογράφο Δ. Δημητριάδη, αναφέρει: «Νομίζω ότι ο Μακεδονικός αγών δεν υπήρξε μεμονωμένον έργον ολίγων αποστόλων ή αρχηγών έξωθεν επιδραμόντων, αλλ’ ότι αυτόν κατειργάσθη η μακεδονική ψυχή και ιδία οι βουλγαρόφωνοι εκείνοι, οι οποίοι χάριν της αθανάτου ελληνικής ιδέας τα πάντα εθυσίασαν. Οι εκ της ελευθέρας Ελλάδος κατελθόντες δεν επράξαμεν τι άλλο, ειμή το γενικόν τούτο συναίσθημα του μακεδονικού λαού, να συντονίσωμεν εις μία οργάνωσιν, η οποία τόσα αγαθά αποτελέσματα επέφερε».
Πηγή
http://www.xronometro.com/xionis-santzaki-dramas/